مسکن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد (کتاب)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شهید ثانی |
| تاریخ نگارش | ۹۵۴ق |
| سبک | روایی |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | آل البیت |
| تاریخ نشر | ۱۴۰۷ق |
مُسَکّنُ الفُؤاد عِنْدَ فَقْدِ الْأحبّة وَ الْأولاد (تسکین‌دهنده دل‌ها هنگام فقدان دوستان و فرزندان) کتابی به زبان عربی نوشته شهید ثانی است. این کتاب درباره مسائل و اموری است که دل داغدیدگان و مصیبت‌زدگان را آرامش می‌بخشد و مؤلف، آن را پس از مرگ فرزندانش برای آرامش خود و کسانی که این مصیبت را دیده‌اند نگاشته است. مسکن الفؤاد مشتمل بر یک مقدمه، چهار باب و یک خاتمه است. این کتاب نزد بزرگان، دارای اعتبار خاصی بوده و چندین ترجمه بر آن نوشته شده است.
درباره مؤلف
زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی معروف به شهید ثانی از نوادگان علامه حلی و از علما و فقهای نامدار شیعه در قرن دهم هجری قمری است. وی یکی از بزرگترین علمای فقه اسلامی است که دارای تألیفات بسیاری بود و کتاب الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه معروف‌ترین اثر فقهی او است. او در سال (۹۵۵ یا ۹۶۵ق) به شهادت رسید.
سبب تألیف و علت نام‌گذاری
شهید ثانی این کتاب را در سال ۹۵۴ق نگاشته و علت آن نیز مرگ فرزندان او بوده است. به‌طوری که تمام پسران او در چند سال اول زندگی از دنیا می‌رفته‌اند و شهید پس از فوت فرزندش محمد برای آرامش‌دادن به‌خود و نزدیکان و تمام کسانی که مصیبت می‌بینند، این کتاب را نوشت.
شهید ثانی، مرگ را حادثه عظیمی می‌داند که همواره بین دوستان جدایی می‌اندازد و جدایی دوست، از بزرگترین مصیبت‌هاست و این مصیبت به‌قدری بزرگ است که حتی نزدیک است قلب صاحبان عقل و خرد و مردان صاحب‌نظر را از حق منحرف کند. به گفته مؤلف، از عزیزترین دوستان، فرزندِ آدمی است که به‌منزله جان و قلب پدر و مادر است و از همین جهت است که خداوند متعال در فراق او ثواب‌های فراوانی برای پدر و مادرش مقرر فرمود و به آنها وعده شفاعت داده است. از این‌رو در این رساله، احادیثی از پیامبر اسلام(ص) و حکایاتی از حالات اهل کمال و اشخاص بلندمرتبه و مختصری از تنبیهات روشن جمع‌آوری نمود. وی در پایان، اظهار امیدواری کرده که این مجموعه، باعث زدودن زنگار دل محزونان و برطرف‌نمودن غم و رنج مصیبت‌دیدگان گردد و عارفان را شاد و غافلان را از خواب غفلت بیدار نماید.
روش مؤلف
مؤلف در هر بخش توضیحاتی مانند معنای کلمه، نکات قابل تذکر و روایات پیامبر را در فضیلت آن موضوع می‌آورد. در کنار ذکر روایات، قضایای تاریخی فراوانی را هم یادآور شده که هر مصیبت زده را متوجه این نکته نماید که بلاها و مصیبات امری طبیعی است و لازمه زندگی در این دنیاست و با بیان حالات بزرگان اهل معرفت، خواننده را ترغیب به بردباری هرچه بیشتر می‌کند.
محتوا
شهید ثانی کتاب خویش را به یک مقدمه، چهار باب و یک خاتمه تقسیم نموده است. وی در مقدمه، مسائلی که رضای به قضاء الهی را موجب می‌شود برشمرده شده است.
ابواب کتاب
- باب اول در بیان اجرهایی که در مرگ فرزند به انسان عطا می‌شود.
- باب دوم در صبر
- باب سوم در رضا
- باب چهارم در گریه
- خاتمه؛ خاتمه کتاب شامل تسلیت گفتن به بازماندگان و لزوم یادآوری رنج‌های پیامبر(ص) در هر مصیبت و اینکه بیشترین بلاها مربوط به انبیاء است.
مقدمه کتاب درباره نعمت عقل و ضرورت درک حکمت‌های الهی در تکالیف ابتلائات مختلف در پرتو نعمت عقل است. شهید ثانی در بخش اول کتابش تصریح کرده است که راضی بودن به قضاء الهی و مقدرات و اطمینان داشتن به این که خداوند برای بنده اش جز خیر و رحمت چیزی نمی خواهد آدمی را در برابر مصائب و مشکلات آرام و صبور می‌کند. دومین روایتی که شهید ثانی در باب نخست کتاب (که در باره پاداش مصیبت از دست دادن فرزند است) نقل کرده از پیامبر(ص) که فرموده هر مرد و یا زنی سه نفر از فرزندانشان پیش از رسیدن به بلوغ از دنیا بروند این مصیبت سبب مصونیت آنها از آتش دوزخ خواهد شد. مطلب پایانی کتاب نامه‌ای است از امام صادق(ع) وقتی عبدالله‌بن حسن و خانواده‌اش را به زندان بردند و منصور آنها را گرفت، امام صادق (جهت تسلیت از این پیشامد نامه‌ای برایش نوشت. حضرت نامه اش را این گونه شروع کرده است : بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ؛ این نامه‌ای است برای بازمانده‌ی صالح و اولاد پاک امام حسن (از طرف پسر برادر و پسرعمویش جعفربن‌محمّد. بدان که اگر تو و خانواده‌ات مبتلا به این گرفتاری شدید، این حزن و اندوه و ناراحتی تنها برای تو نبوده و من نیز به همان اندازه که تو ناراحت و اندوهگین شده‌ای در جزع و ناراحتی هستم امّا من به دستور خداوند توجّه می‌کنم که پرهیزکاران را به صبر و تسلیت یافتن امر فرموده است، چنانچه در این آیه به پیامبر خود (می‌فرماید: واصبر لحكم ربّك فانّك بأعيننا آیه ۴۸ سوره طور «و در برابر دستور پروردگارت شكيبايى پيشه كن كه تو خود در حمايت مايى» ) ودر فرازهای پایانی‌اش آنان را به صبر پیشه کردن در برابر قضای الهی و راضی بودن به رضای الهی و تسلیم بودن در برابر او و اطاعت از او دعوت کرده است.
اعتبار کتاب
مسکن الفؤاد به لحاظ بزرگی نویسنده و اعتبار او و به لحاظ مطالب ارزشمندی که بصورت خلاصه و با اجتناب از اطاله کلام در آن جمع شده بسیار مورد عنایت بزرگان مانند مجلسی در بحارالانوار، شیخ حر عاملی در الجواهر السنیة و محدث نوری در مستدرک الوسائل قرار گرفت؛ به طوری که چندین کتاب بر طبق روش آن نوشته شد و کتاب نیز چندین بار ترجمه گردید.
ترجمه
ترجمه‌های موجود کتاب عبارتند از:
- «تسلیة العباد» از میرزا اسماعیل خان مجد الأدباء
- «فرج الحزین بالمکاره و فوت البنین» که ترجمه کتاب است با اضافات از محمد مهدی بن حاج علی اصغر
- «روح و ریحان» از شیخ جمال بن محمد تقی عراقی که دقیقا متن کتاب مسکن الفؤاد در آن نیامده بلکه شبیه آن است.
- «آرام‌بخش دل داغدیدگان» ترجمه حسین جناتی
- «ارمغان شهید» ترجمه عباس مخبر دزفولی.
- «اسلام در کنار داغدیدگان» ترجمه محمدباقر حجتی.
تلخیص
مسکن الفؤاد توسط مؤلف آن (شهید ثانی) با نام مختصر مسکن الفؤاد خلاصه شده تا استفاده از آن به آسانی امکانپذیر گردد.
چاپ‌ها
برخی از چاپ‌های مسکن الفؤاد به این شرح است:
- چاپ سنگی، در حدود سال ۱۳۱۰ق در تهران؛
- چاپ کتاب‌فروشی بصیرتی (افست همان چاپ سنگی) قم؛
- چاپ سنگی بمبئی؛ (رک: فهرست کتاب‌های چاپی عربی خان‌بابا مشار، ص ۸۴۳)؛
- چاپ مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث (سلسلة مصادر بحارالانوار)، ۱۳۶۶ش/۱۴۰۷ق، قم؛
- چاپ دفتر تبلیغات اسلامی ضمن المصنفات الأربعة.
پیشینه کتابشناسی
برخی از عالمان شیعه نیز در این موضوع، کتاب نگاشته‌اند که می‌توان به برخی کتاب‌ها اشاره کرد:
- تسلیة الأحزان از سید محمد باقر موسوی خوانساری، متوفای ۱۳۱۳ق، که بر طبق کتاب شهید ثانی نوشته شده است.
- تسلیة الحزین من فقد الأقارب و البنین، از شیخ صالح بحرانی، متوفای ۱۲۸۱ق.
- تسلیة الحزین فی فقد العافیة و الأحباب من الأقارب و البنین، از سید عبدالله شبر، مفسر شیعه، متوفای ۱۲۴۲ق.
- تسلیة الفؤاد فی فقد الأولاد، از سید عبدالله شبر
- تسلیة الملهوفین و تسکین المغمومین تألیف میرزا ابوالقاسم بن میرزا کاظم موسوی زنجانی متوفای ۱۲۹۲ق.
پیوند به بیرون
پانویس
- ↑ آرام‌بخش دل داغدیدگان، ۱۳۸۰ش، ص ۲۲.
- ↑ کتابشناسی نرم‌افزار جامع الاحادیث.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ج ۲۱، ص ۲۰.
- ↑ شهیدثانی، مسکن الفؤاد، نشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ج۱، ص۱۸.
- ↑ شهیدثانی، مسکن الفؤاد، نشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ج۱، ص۲۹.
- ↑ شهیدثانی، مسکن الفؤاد، نشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ شهید ثانی، مسکن الفؤاد، ۱۴۰۷ق، ص ۷.
- ↑ شهید ثانی، مسکن الفواد، ۱۴۰۷ ق، ص ۹.
- ↑ مختاری، مسکن الفؤاد و ترجمه‌های فارسی آن، ۱۳۶۷ش.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ج ۲۰، ص ۲۰۹.
- ↑ مختاری، مسکن الفؤاد و ترجمه‌های فارسی آن، ۱۳۶۷ش.
- ↑ مختاری، مسکن الفؤاد و ترجمه‌های فارسی آن، ۱۳۶۷ش.